Hoe de Russen heimelijk Twente in kaart brachten
STAFKAARTEN
Inlichtingen en informatie zijn ontzettend van belang wanneer er oorlog uitbreekt. Je wilt tenslotte alles weten over je vijand. Het leger van de Sovjet-Unie heeft tijdens de Koude Oorlog grote delen van de wereld nauwkeurig in kaart gebracht, óók Twente zijn ze niet vergeten. Uit alle verzamelde informatie zijn zogenaamde ‘stafkaarten’ gemaakt. In geval van een oorlog kon de leiding van het Sovjetleger militaire operaties plannen op deze kaarten. Alle strategische locaties in Twente zijn aangegeven; vliegbasis Twenthe, industrie, telefooncentrales en postkantoren.
ANWB-kaart
Maar hoe verzamel je al die informatie over de vijand? De Sovjet-Unie gebruikte verschillende bronnen om de kaarten in elkaar te zetten. Eén van de manieren was gebruikmaken van Nederlandse topografische kaarten, zoals die van de ANWB. De kaarten waren nauwkeurig en konden goed gebruikt worden. Wanneer je een topografische kaart van de jaren tachtig naast de stafkaart legt, zie je dat plaatsnamen op Russische kaart op dezelfde plek staan als de Nederlandse topo-kaart.
Spionage
Naast het gebruik van Nederlandse kaarten, werd er ook gespioneerd in Nederland. Dit werd gedaan door de roemruchtige KGB, de militaire inlichtingdienst GRU en door de HVA, de buitenlandtak van de Oost-Duitse Stasi. Veel van deze agenten werkten op de ambassade in Den Haag en hadden diplomatieke immuniteit. Hierdoor konden zij zich vrijuit bewegen door Nederland. Mochten ze gepakt worden tijdens het spioneren, dan was het ergste wat er kon gebeuren dat ze het land werden uitgezet. Ook maakten de diensten gebruik van onofficiële informanten. Dit konden Nederlandse burgers zijn die gerekruteerd zijn door één van de geheime diensten om informatie te verzamelen, door bijvoorbeeld foto’s te maken van militaire objecten. Op de stafkaarten van Twente staan flink wat details; de Russen wisten precies hoe diep het Twentekanaal was, hoeveel gewicht bruggen kunnen verdragen en hoe breed de rijbanen van de E2 zijn.
“.. Op het vliegveld is radionavigatie en verlichting aanwezig voor zowel dag- als nachtvluchten, in slechte meteorologische omstandigheden. Er zijn faciliteiten voor onderhoud, parkeerplekken voor groepen en/of alleenstaande vliegtuigen, hangars, munitieopslag (ob. 49) en brandstof. Het vliegveld wordt gebruikt door de NAVO..”
– Russische tekst op stafkaart over faciliteiten van Vliegbasis Twenthe (1982)